نویسنده: فاطمه نجفیان گرجی




 

اشاره:

در این نوشته، ابتدا به مناسبت حماسه سیاسی، به رویدادهای حماسی این سال‏ها در گفتار و رفتار امام خمینی رحمت الله علیه می‏پردازیم. در حماسه اقتصادی نیز به دیدگاه‏های مقام معظم رهبری درباره حماسه اقتصادی، چرایی نام‏گذاری امسال و آسیب‏ها و راه‏کارهای آن پرداخته‏ایم و در نهایت، به وظایف قوای سه‏گانه در این خصوص اشاره کرده‏ایم.

مقدمه:

رهبر فرزانه انقلاب در پیام نوروزی خود، سال 1392 را سال «حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی» نام‏گذاری کردند. دلیل این نام‏گذاری، به رویدادهای سال 1391 و حوادث پیش رو در سال 1392 بازمی‏گردد.
همان‏گونه که رهبری اشاره کردند، سال 1391 سال پر فراز و نشیبی برای ملت ایران بود. فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‏ها، و برخی اشکالات داخلی و کوتاهی‏ها و سهل‏انگاری‏ها برای ملت، به ویژه برای قشرهای ضعیف و کم‏درآمد بسیار طاقت‏فرسا بود. البته این فشارها هیچ‏گاه سبب نشد مردم از انقلاب ناامید شوند و آنها همواره در کنار تمامی انتقادهایی که به مسئولان دارند، به اصل نظام وفادارند و هر جا لازم باشد، با حضور در صحنه‏ها، این وفاداری را اعلام می‏کنند. برخی از موارد این حضور عبارت است از:
1. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام راحل، در میدان تقابل نظام نوپای اسلامی با غرب و شرق، روز به روز ضرورت خودباوری و رهایی از وابستگی به دیگران در همه عرصه‏ها آشکارگردید. در دوران دفاع مقدس نیز رزمندگان اسلام با روحیه جهادی خود و با ناامیدی از هر گونه حمایت بیگانگان، با تکیه بر توانمندی‏های داخلی به تأمین نیازهای جنگ پرداختند. پیروزی‏های پیاپی در این صحنه و تشویق‏های امام امت در تکیه به امکانات داخلی و تأکید ایشان بر تولید داخلی، یکی از رمزهای ماندگاری نظام و عامل پایداری مردم در برابر دشمنان گردید.
2. در ابعاد اقتصادی، راه پیشرفت و برداشتن گام‏های بسیار بلند را برای ملت ما گشود؛ به گونه‏ای که درآغاز دهه چهارم انقلاب، نه تنها در عمل، روحیه خودباوری و تأمین نیازهای اساسی در داخل کشور شکل گرفت و در بسیاری از عرصه‏ها، قله‏های بلندی فتح شد، بلکه قدرت اول علمی، فن‏آوری و اقتصادی منطقه آسیای جنوب غربی شدن، در سند چشم‏انداز ملی به عنوان هدفی در دسترس، تعیین گردید و هم‏اکنون شتاب همه جانبه‏ای در این راستا در کشور دیده می‏شود.
تشدید تحریم‏ها و ایجاد محرومیت‏ها و ممنوعیت‏ها از سوی دشمنان همراه با تهدیدها و ارعاب‏ها، نه تنها درستی این رویکرد را درکشورمان نشان داد، بلکه ضرورت روزافزون آن را برای همگان روشن ساخت؛ به گونه‏ای که مسلمانان منطقه، اقتدار اقتصادی ایران را در کنار اقتدار سیاسی و نظامی آن در روند به ثمر نشستن حرکت‏های بیداری اسلامی منطقه، یک پیش نیاز، و ضرورت آن را در این مقطع حساس، دوچندان می‏دانند.
3. در عرصه سیاسی، دشمنان منتظرند از انتخابات ریاست جمهوری که سرنوشت ملت را برای دوره‏ای چهار ساله رقم می‏زند، به نفع خود بهره برند. ازاین‏رو، مردم باید از هم‏اکنون خود را برای حضور در صحنه و خلق حماسه‏ای دیگر و انتخاب رئیس جمهوری از جنس مردم، ولایی، مدیر، مدبر و کارآمد آماده کنند.
با این شرایط، امید می‏رود ملت آگاه ایران با «آگاهی»، «بصیرت»، «شناخت این مقطع حساس» و «نیاز لحظه» که همواره در طول تاریخ از خود نشان داده‏ اند، بتوانند در این سال جدید نیز حماسه‏آفرینان عرصه سیاست و اقتصاد باشند.
در این راستا، نقش‏آفرینی و حماسه‏سازی امام راحل و مقام معظم رهبری در تحقق استقلال سیاسی و اقتصادی در تاریخ ملت ایران بی‏سابقه بوده است. به همین دلیل، تلاش‏مان در این مقال بر این است که در سال «حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی» از دیدگاه‏های امام راحل در عرصه سیاست و به عنوان حماسه‏ساز سیاسی، و در مسایل اقتصادی از حماسه‏ساز این عرصه، مقام معظم رهبری بهره بگیریم تا چراغ راه آیندگان قرار گیرد.

حماسه‏های سیاسی در گفتار و رفتار امام خمینی رحمت الله علیه

حماسه نخست: اندیشه تأسیس حکومت اسلامی

امام خمینی رحمت الله علیه نهضت اسلامی خویش را با احیای تئوری حکومت اسلام آغاز کرد و در راه مبارزه برای نفی استعمار و استبداد به ارائه فلسفه سیاسی اسلام پرداخت و تجربه بیش از یک قرن شکست و ناکامی مسلمانان در مقابله با جهان‏خوران را به خوبی تحلیل و تبیین کرد. ایشان اندیشه سیاسی اسلام را در وضعیتی دشوار، در میان مباحث فقهی خود مطرح کرد و با نگارش کتاب کشف الاسرار فرمود:
خدای عادل هرگز تن دادن به حکومت ظالمان را نمی‏پذیرد. تنها حکومتی که خرد و شرع آن را حق می‏داند، حکومت خدا، یعنی حکومت قانون الهی است و این نوع حکومت اگر به دست فقیه هم نباشد، باید حکومت با اساس و قانون الهی که صلاح کشور و مردم در آن است، اداره شود و چنین حکومتی بدون نظارت فقها امکان‏پذیر نیست.1
به این ترتیب، اندیشه تأسیس حکومت اسلامی از آغاز مبارزه مورد نظر حضرت امام رحمت الله علیه بود. ایشان در اول بهمن 1348، در بحث فقهی مکاسب موضوع «ولایت فقیه» را محور تدریس خود قرار داد و در این درس فرمود:
بر تمام مسلمانان و پیشاپیش آنان بر علمای روحانی و طلاب حوزه‏های علمیه اسلامی واجب است که علیه سمپاشی‏های دشمنان اسلام، به هر وسیله ممکن، قیام کنند، تا اینکه بر همگان آشکار شود که اسلام برای اقامه حکومتی عدل‏گستر آمده است.2
ازاین‏رو، اندیشه سیاسی حضرت امام رحمت الله علیه که زمینه فراگیر شدن آن با قیام پانزده خرداد 1342 فراهم شده بود، در نبرد نور و سیاهی، پیروز گشت و 22 بهمن 1357 شاهد این پیروزی شد.

حماسه دوم: ولایت فقیه

ولایت فقیه در طول تاریخ تشیع در دوره‏های مختلف مورد توجه عالمان شیعه قرار گرفته است، ولی تنها عالمی که در کنار نظریه‏پردازی، به اقدام عملی در این مسئله پرداخت، امام خمینی رحمت الله علیه بود. ایشان به حکومت دینی مبتنی بر ولایت فقیه باور داشت و مشروعیت حکومت را منوط به حاکمیت ولیّ فقیه می‏دانست. امام راحل در شانزده دی 1366 درباره اختیارات ولیّ فقیه می‏فرماید:
حکومت، شعبه‏ای از ولایت مطلقه رسول الله صلی الله علیه و آله و از احکام اولیه اسلام و مقدم بر تمام احکام فرعیه، حتی نماز و روزه و حج است. بنابراین، حاکم با اختیاراتی که دارد، می‏تواند مسجد یا منزلی که در مسیر خیابان است، خراب کند و پول منزل را به صاحبش رد کند. می‏تواند مساجد را در موقع لزوم تعطیل کند. حکومت همچنین می‏تواند قراردادهای شرعی را که خود با مردم بسته است، در موقعی که آن قرارداد مخالف مصالح کشور و اسلام باشد، یک‏جانبه لغو کند و می‏تواند هر امری را، چه عبادی و یا غیر عبادی، که جریان آن مخالف مصالح اسلام است، از آن، مادامی که چنین است، جلوگیری کند. حکومت می‏تواند حج که از فرایض مهم الهی است، در مواقعی که مخالف مصالح کشور اسلامی دانست، به طور موقت جلوگیری نماید.3

حماسه سوم: پیروزی انقلاب اسلامی ایران

بی‏گمان پیروزی انقلاب معجزه‏ای الهی بود که به دست معجزه‏گرِ مردی از سلاله پاک رسول خدا صلی الله علیه و آله به انجام رسید و چشم امید مستضعفان جهان را به خود خیره ساخت. تأثیر سریع انقلاب اسلامی در منطقه و بر آشفتن شعله خشم مردم مسلمان و غیرمسلمان در بسیاری از کشورهای تحت سلطه استعمار، گواه روشنی بر این مدعاست؛ زیرا در کمتر مقطعی از تاریخ، شاهد پیروزی و اثرگذاری جنبشی مردمی بوده‏ایم.
با پیروزی و شکل‏گیری انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی رحمت الله علیه حکومت اسلامی الگویی زنده و سازنده از اصول اصیل اسلامی ارائه داد. امام، جان و دل جهانیان را تسخیر کرد و دین مبین اسلام را از ایستاییِ سیاسی و فرهنگی نجات داد و ندای اسلام را در جهان طنین‏انداز کرد. در 22 بهمن 1357، سقوط نظام 2500 ساله استبداد و پایان شب سیاه ستم تحقق یافت. ستم نابود شد، پلیدی رفت و تباهی و سیاهی رخت بر بست. شادی و سرور به خانه‏ها آمد، استقلال نصیب ملت ایران شد و نور جمهوری اسلامی دمید.

حماسه چهارم: تسخیر لانه‌جاسوسی امریکا (روز مبارزه با استکبار جهانی)

تسخیر لانه‌جاسوسی امریکا به دست دانشجویان پیرو خط امام در سیزده آبان 1358، که ایشان در پیامی آن را «انقلاب دوم» و انقلابی بزرگ‏تر از انقلاب اول دانست، تداوم حرکتی بود که از 15 خرداد 1342 آغاز شده و در 22 بهمن 1357 به پیروزی رسیده بود، ولی انقلاب اسلامی نمی‌توانست بدون خشکاندن ریشه‌های استعمار به حیات خود ادامه دهد و مردم ایران باید مبارزه خود را برای جلوگیری از تکرار تجربه تاریخی 28 مرداد 1332 در داخل کشور ادامه می‌دادند.
دانشجویان با هدف واداشتن امریکا به بازگرداندن شاه و اموال ملت ایران، تصمیم به اشغال سفارت ایالات متحده در تهران گرفتند. آنها گرد هم آمدند و پس از راهپیمایی تا سفارت، از دیوارهای آن بالا رفتند و به رغم مقاومت محافظان، سفارت را به تصرف کامل درآوردند.
هنگام تسخیر سفارت، امریکایی‌ها به سرعت مشغول نابود کردن بسیاری از اسناد دخالت‌ها، تجاوزها و غارت‌های خود شدند، ولی پس از تسخیر سفارت به سرعت از نابودی باقی‌مانده اسناد جلوگیری شد و بعدها اسنادی که از لانه جاسوسی امریکا به دست آمده بود، چاپ شد و در اختیار همگان قرار گرفت.
هنگامی که اسناد موجود در سفارت به دست آمد، امام خمینی رحمت الله علیه رهبری حرکت دانشجویان را خود بر عهده گرفت و مبارزه بر ضد ریشه‌های نفوذ امریکا در ایران به اوج رسید. پس از تصرف لانه جاسوسی، نظر امام درباره مبارزه هم‏زمان با استبداد سلطنتی و سلطه استعماری‌ به اثبات رسید.

حماسه پنجم: محاصره اقتصادی

پس از تسخیر لانه جاسوسی امریکا، موج نخست تحریم‏های ضدایرانی آغاز شد، ولی امام خمینی رحمت الله علیه در سخنرانی‏های‏شان مردم و مسئولان را برای تبدیل این تهدیدها به فرصت راهنمایی می‏کرد و توانست به خوبی جامعه ایران را در شرایط تحریم و جنگ هدایت کند. امام راحل در این خصوص می‏فرماید:
این محاصره اقتصادی را که خیلی از آن می‏ترسند، من یک هدیه‏ای می‏دانم برای کشور خودمان، برای اینکه محاصره‏ اقتصادی، معنایش این است که مایحتاج‌ ما را به ما نمی‏دهند. وقتی که مایحتاج را به ما ندادند، خودمان می‏رویم دنبالش. ... مهم این است که ما بفهمیم که دیگران به ما چیزی نمی‏دهند، ما خودمان باید تهیه کنیم.4

حماسه ششم: روزجهانی قدس

قدس، قبله نخست مسلمانان جهان، وطن هزاران آواره فلسطینی است که استکبار جهانی به وسیله صهیونیسم جنایتکار، از سال 1948م آن سرزمین را از دست ساکنانش خارج ساخته و تحت سلطه نیروهای اشغالگر قدس قرار داده است.
پس از پیروزی انقلاب، امام خمینی رحمت الله علیه در نخستین فرصت، جمعه آخر ماه مبارک رمضان را برای نمایش حساسیت جهانی درباره سرنوشت قدس و نجات آن از چنگال صهیونیست‌های جنایتکار تعیین، و پیامی به همین مناسبت صادر کرد و چنین نوشت:
من در طی سالیان دراز، خطر اسرائیل غاصب را گوشزد مسلمین نمودم، که اکنون این روزها به حملات وحشیانه خود به برادران و خواهران فلسطینی شدت بخشیده است، و به ویژه در جنوب لبنان به قصد نابودی مبارزان فلسطینی، پیاپی خانه و کاشانه ایشان را بمباران می‏کند. من از عموم مسلمانان جهان و دولت‏های اسلامی می‏خواهم که برای کوتاه کردن دست این غاصب و پشتیبانان آن به هم بپیوندند؛ و جمیع مسلمانان جهان را دعوت می‏کنم آخرین جمعه ماه مبارک رمضان را که از ایام قدر است و می‏تواند تعیین‏کننده سرنوشت مردم فلسطین نیز باشد، به عنوان «روز قدس» انتخاب، و طی مراسمی هم‏بستگی بین‏المللی مسلمانان را در حمایت از حقوق قانونی مردم مسلمان اعلام نمایند.5

حماسه هفتم: جنگ تحمیلی

از دیدگاه حضرت امام، جنگ تحمیلی برای ملتی که به تازگی از استبداد رژیم شاهنشاهی رهایی یافته بود، یک «امتحان الهی» به شمار می‏آمد.
در 31 شهریور 1359، رژیم بعثی عراق با تصمیم و طرح قبلی و با هدف برانداختن نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران، جنگ تمام عیاری بر ضد این کشور آغاز کرد. هجوم وحشیانه و گسترده رژیم بعث عراق، رویدادی بزرگ را در تاریخ انقلاب اسلامی به ثبت رساند که سرانجام به خلق حماسه‏ای جاودان و شگفت‏انگیز در تاریخ سرزمین ایران انجامید.
امام خمینی رحمت الله علیه درباره سودمندی‏های دفاع مقدس هشت ساله چنین می‏فرمود:
جنگ هم یک مسئله‌ای بود که انسان خیال می‌کرد بسیار مهم است؛ لکن معلوم شد که منافعش بیشتر از ضررهایش بود. آن انسجامی‌که در اثر جنگ بین همه قشرهای مردم پیدا شد، و آن معنای روحانی و معنوی که در خود سربازان ارتش و ژاندارمری و سپاه پاسداران به نمایش گذاشته شد، و آن روح تعاونی که در همه ملت از زن و مرد در سرتاسر کشور تحقق پیدا کرد، به دنیا فهماند که این مسئله‏ای که در ایران است، با همه مسائل جداست..6

حماسه هشتم: عزل بنی‏صدر

نخستین انتخابات ریاست جمهوری در تاریخ 5 بهمن 1358 در سراسر کشور برگزار و ابوالحسن بنی‌صدر، وزیر دارایی وقت با بیش از ده میلیون رأی به ریاست جمهوری انتخاب شد. با انتخاب بنی‏صدر به ریاست جمهوری، در مسئله انتخاب نخست وزیر و تشکیل دولت میان رئیس جمهور و مجلس شورای اسلامی اختلاف نظر پدید آمد و با آغاز جنگ، این اختلاف شدت گرفت؛ زیرا در عرصه جنگ، بنی‏صدر در مقام فرماندهی کل قوا، به جنگیدن به شیوه اشکانیان باور داشت؛ یعنی نیروی دشمن به درون مرز کشیده شود و سپس محاصره و نابود گردد. این سیاست، سبب اشغال بخش وسیعی از ایران اسلامی به دست ارتش متجاوز بعث شد و بر اثر عدم ارسال مهمات و نیرو به خط مقدم، نیروهای اسلام به رغم جان‏فشانی‏ها و حماسه‏آفرینی‏های مثال زدنی، مجبور به عقب‏نشینی شد.
سرانجام، امام خمینی رحمت الله علیه در بیستم خرداد 1360، پس از مشورت با مسئولان کشور، در حکم کوتاهی، ابوالحسن بنی‏صدر را از فرماندهی کل قوا که به نیابت از ولیّ فقیه در اختیار داشت، عزل کرد و در پی آن، مجلس شورای اسلامی، طرح عدم کفایت سیاسی بنی‏صدر را با اکثریت آرا در 31 خرداد آن سال به تصویب رساند.

حماسه نهم: نامه امام به گورباچف

در 11 دی 1367 نامه تاریخی امام‌خمینی رحمت الله علیه خطاب به میخائیل گورباچف، آخرین رئیس‌جمهور شوروی در زمینه مرگ کمونیسم و ضرورت پرهیز روسیه از اتکا به غرب انتشار یافت. این نامه در شرایطی منتشر شد که اتحاد جماهیر شوروی هنوز به عنوان یک مجموعه برقرار بود، جنگ سرد خاتمه نیافته بود، دیوار برلین به عنوان نماد جدایی شرق و غرب فرونریخته بود و حاکمیت کمونیسم بر قانون اساسی شوروی و بر مقدّرات مردم در جمهوری‏های این کشور هنوز برقرار بود. با این حال، امام خمینی رحمت الله علیه در نامه عبرت‌آموز خویش به گورباچف، از صدای شکسته شدن استخوان‏های مارکسیسم سخن به میان آورد و وی را از روی آوردن به غرب برای حل مشکلات اقتصادی اتحاد جماهیر شوروی برحذر داشت.
ادوارد شوارد نادزه، وزیر خارجه وقت شوروی روز هفتم اسفند 1367 پاسخ گورباچف را در حسینیه جماران به اطلاع امام‌خمینی رحمت الله علیه رساند. امام راحل به او فرمود: به گورباچف بگویید: من می‌خواستم جلو شما یک فضای بزرگ‏تر باز کنم. من می‌خواستم دریچه‌ای به دنیای بزرگ، یعنی دنیای بعد از مرگ که دنیای جاوید است را برای آقای گورباچف باز نمایم و محور اصلی پیام من آن بود. امیدوارم بار دیگر ایشان در این زمینه تلاش نمایند.7

حماسه دهم: فتوای تاریخی ارتداد سلمان رشدی

امام خمینی رحمت الله علیه در تاریخ به مثابه رهبری روشن‏بین، روشنگر و شجاع، فتنه جهان استکبار را در وهن پایه‏های اعتقادی مسلمانان با صدور حکم ارتداد سلمان رشدی، نویسنده کتاب موهن آیات شیطانی به خود آنان بازگرداند. بدین ترتیب، انقلاب اسلامی ایران، ضربه سنگینی بر پیکره غرب وارد کرد و پایه‌های قدرت آن را سست نمود.
این کتاب با حمله به پایه‌های اعتقادی و ایمانی مسلمانان و تمسخر مقدسات اسلامی و اهانت به قرآن کریم و حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله قصد داشت با وهن پایه‌های دین و مذهب، زمینه‌های نفوذ انقلاب اسلامی و بازیافت هویت اسلامی را در میان جوامع اسلامی سدّ کند. امام با صدور فتوایی تاریخی، موجی توفنده از امت مسلمان در مصاف با کفر پدید آورد.
پس از اعلام حکم امام مبنی بر ارتداد سلمان رشدی، رسانه‏های گروهی استعمار به دروغ از قول مسئولان نظام جمهوری اسلامی اعلام کردند اگر نویسنده این کتاب توبه کند، حکم اعدام او لغو می‏گردد، ولی حضرت امام فرمود:
«سلمان رشدی اگر توبه کند و زاهد زمان هم گردد، بر هر مسلمان واجب است با جان و مال، تمامی همّ خود را به کار گیرد تا او را به درک واصل گرداند».8

پی‌نوشت‌ها:

1. عباسعلی عمید زنجانی، انقلاب اسلامی و ریشه های آن، ص 435.
2. امام خمینی، شئون و اختیارات ولی فقیه (ترجمه مبحث ولایت فقیه از کتاب البیع)، ص20.
3. صحیفه نور، ج20، ص 170.
4. صحیفه امام، ج ،14 صص 118-113.
5. همان، ج‏9، ص 267.
6. صحیفه نور، ج16، ص 19.
7. صحیفه امام، ج‏21، صص 301-298.
8. صحیفه نور، ج21، ص87.

منبع: مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما

/ج